MODARI-XON MAQBARASI

MODARI-XON MAQBARASI

Modari-xon maqbarasi mashhur o‘zbek shoirasi Nodira bilan bog‘liq. Qo‘qon xonlari onasi va turmush o‘rtog‘i Nodira, uning turmush o‘rtog‘i vafotidan so‘ng ham saroy hayotida katta ahamiyatga ega bo‘lgan. Uning she’rlari o‘zbek she’riyatining oltin xazinasidan joy olgan bo‘lib, uning farmoyishi bilan qurilgan yodgorliklar hali hanuz Qo‘qonning diqqatga sazovor joylar qatoriga kiradi.

Qo‘qon xoni, Nodira turmush o‘rtog‘i Umarxonning o‘limidan bir necha yildan keyin uning onasi olamdan o‘tdi. Shoira qaynonasi hurmatiga atab uning qabri ustidan maqbara qurishni buyurtiradi. Keyinchalik esa ushbu maqbara xon avlodi ayollarining maqbarasiga aylandi.

Avvaliga, tarjimasiga "Xon onasi" ma’nosini anglatuvchi, Modari-xon maqbarasi-farg‘ona milliy me’morchiligi xazirani tashkil qilgan. Arxitektura majmuasi gumbazli peshtoqli binoni, machit va hovlini o‘z ichiga olgan. Biroq o‘tgan 2 asrda ajoyib maqbaradan faqat kirish peshtog‘i saqlangan.

Katta bo‘lmagan peshtoq, baland bo‘lmagan gumbaz, mayolikali mayin o‘simlik naqshli eshiklari qurilishni jozibali qilib ko‘rsatadi. Asosiy kirish qismidagi cho‘qqi oppoq ganjdan qilingan kaskadli o‘ymakorlik bilan ishlangan. Ikkita qirrali binolar, fasadi Samarqanddagi Bibi-xonim machiti, har ikkala bino ham buyuk ayollarga bag‘ishlanganligini eslatadi.O‘ng tomondagi olti qirrali plitkalarning birida maqbaraning qurilganlik sanasi - 1241 xijri yil, ya’ni 1825 yilda ko‘rsatilgan. Manbaalarga ko‘ra, Modari-xon maqbarasini qurilishi va bezatilishda Rishtonlik kulollar va ganj o‘ymakorligi bo‘yicha mahalliy ustalar ishtirok etishgan. Maqbarani bezatilishidagi eng e’tiborli tomoni bu uning gumbazning ichki qismining ajoyib tarzda bezatilganidir.

Модари-хон Нодиранинг ўзининг мақбарасига айланган. 19-асрнинг 40-йилларида қўқон хонларининг Бухоро билан водий устида туганмас уруши бошланган. 1842 йилда Қўқон душман сиқувига дош беролмайди. Фуқаро ва деҳқонлар мустақиллик ва озодликдан маҳрум бўлганларига кшна олмайдилар.Уларнинг кайфиятларини фақат Нодиранинг шеърлари кўтарар эди.

Buxoro xoni Nasrullo shoirani qatl ettirishni buyuradi. Nodiraning o‘zini esa Modari-xon maqbarasida dafn etadilar.20-asr o‘rtalarida shoiraning xoki yangi joy oq marmarli arka ko‘rinishida bunyod etilgan yodgorlikkaga ko‘chirilgan

Manba:https://meros.uz/uz/wonder/view?id=397